india continues to lead global milk production : अमेरिका, चीन, ब्राझील पेक्षा खूप पुढे
india continues to lead global milk production : भारत अनेक वर्षापासून जगामध्ये दूध उत्पादनामध्ये पहिल्या क्रमांकावर आहे आणि जागतिक दूध पुरवठा करण्यामध्ये एक चतुर्थांश भाग हा आपला आहे. नुकतेच जारी झालेल्या माहितीनुसार डेरी क्षेत्रामध्ये देशाची अर्थव्यवस्था मध्ये 5 टक्के योगदान आहे आणि 8 कोटी पेक्षा अधिक शेतकरी आणि विशेष करून छोट्या शेतकऱ्यांना यातून रोजगार मिळत आहे.
india continues to lead global milk production मागील दशक भारतातील डेरी शेत्र उल्लेखनीय पद्धतीने विकसित झाले आहे. आकडेवारीनुसार दूध उत्पादन 2014-15 मध्ये 143.3 मिलियन टन वरून वाढवून 2023-24 मध्ये 239.3 मिलियन टन झाले आहे.
dairy sector याचा अर्थ देशांमध्ये मागील 10 वर्षांमध्ये 5.7% वार्षिक वाढ झाली आहे. खाद्य आणि कृषी संघटना FOA चे आकडे सांगतात की India हा अमेरिका, पाकिस्तान आणि ब्राझील सारख्या देशांपेक्षा खूप पुढे आहे.
प्रति व्यक्ती दूध उत्पादनामध्ये उल्लेखनीय वाढ
dairy sector प्रति व्यक्ती दूध उत्पादनामध्ये उल्लेखनीय वाढ झालेली आहे. 2023-24 मध्ये प्रतिदिन प्रतिव्यक्ती पर्यंत पोहोचली होती. ती जागतिक सरासरी 322 ग्रॅम पेक्षा खूप अधिक आहे. यातून 48% वाढ दर्शवली जाते.
dairy sector भारतामध्ये 303.76 मिलियन प्राणी ज्यामध्ये गाय, म्हैस यांचा समावेश आहे. हे डेअरी उत्पादनामधील प्रमुख आधार आहेत. याव्यतिरिक्त 74.26 मिलियन मेंढी आणि 148.78 मिलियन शेळी विशेष करून शुष्क आणि अर्ध शुष्क क्षेत्रामध्ये दूध उत्पादनामध्ये महत्त्वपूर्ण योगदान देत आहेत. 2014 ते 2022 या दरम्यान प्राण्यांची उपलब्धता मध्ये 27.39% वाढ झाली आहे, जी जागतिक सरासरी 13.97% पेक्षा अधिक आहे आणि चीन जर्मनी डेन्मार्क सारख्या देशापेक्षा अधिक आहे.
महिलांची महत्त्वपूर्ण भूमिका
डेरी क्षेत्रामध्ये महिलांची भागीदारी उल्लेखनीय आहे. जवळपास 70 टक्के हे काम महिला सांभाळतात आणि 35 टक्के महिला डेरी सहकारी समितीमध्ये सक्रिय आहेत. देशभरामध्ये 48 हजार पेक्षा अधिक महिला नेतृत्व करणाऱ्या डेरी सहकारी समित्या ग्रामीण स्तरावर कार्यरत आहेत. त्या सामाजिक विकास आणि महिला सशक्तिकरण ला प्रोत्साहन देत आहेत.
सरकारी डेरी क्षेत्राची शक्ती
milk production भारताचा सरकारी डेरी च्या जागतिक स्तरावर सर्वाधिक व्यापक आणि सुव्यवस्थित आहे. 2025 पर्यंत यामध्ये 22 मिल्क फेडरेशन 241 जिल्हा सहकारी संघ 28 समावेश आहे. जे 2.35 लाख गावांना कव्हर करतात आणि 1.72 कोटी डेरी शेतकऱ्यांना जोडतात.
milk production हे क्षेत्र केवळ आर्थिक विकासामध्ये योगदान देत नाही तर ग्रामीण भारतामध्ये India सामाजिक आणि सतत विकास असे एक मजबूत मॉडल निर्माण करत आहे.